Tedavinin daha çok psikolojik olduğunu söyleyebiliriz. Sendromun tespit edilebilmesi için de, psikolojik testlerin kullanıldığını söyleyebiliriz. Bu testleri internet ortamında bazı sitelerde bulabilirsiniz. mesela, https://www.avita.com.tr/Uye/test/tukenmislik-testi bağlantısına tıkladığınızda, sendrom ile ilgili ayrıntılı bir testi bulabilirsiniz. Tükenmişlik sendromu ölçeği, standart olmasına karşın, psikologlara göre ve kişisel özelliklere göre değişkenlik gösterir.
Peki tükenmişlik sendromu ölçeği uygulamasında ne gibi sorular yer alıyor. Gelin bu sorulara bir göz atalım.
İlk soru işinizden soğuyup soğumadığınız ile ilgili. Bu ve diğer sorulara tamamen doğru ve samimi cevaplar vermeniz gerekiyor. Tükenmişlik sendromunun temelinde çok çalışmak ve dinlenmek için insanın kendisine zaman ayırmaması yatıyor.
İkinci soruda insanlara karşı olan tepki ölçülmek isteniyor. Soruda insanlarla uğraşmanın kişiyi nasıl hissettirdiği soruluyor.
Bir diğer soru ise önceden çalışmayı severken, şu anki durumda aynı şeylerin hissedilip hissedilmediği ile ilgili. Eğer cevabınız hayır ise muhtemelen sendromun belirtilerinden birisini taşıyorsunuz demektir.
En dikkat çekici ibarelerden bir tanesi de yolun sonuna gelindiğinin hissedilip hissedilmediğidir. Her ne kadar tükenmişlik sendromunun bir belirtisi olsa da, aslında yoğun bir depresyon belirtisinin de işareti olabilir. Çünkü ağır depresyon yaşayan insanlarda hayata karşı bir soğukluk durumu meydana gelir.
Bu ve bunun gibi birçok soru ve seçenek, tükenmişlik sendromu ölçeği uygulamalarında kullanılıyor. Aslında bu ibarelerin bazıları birçok kişiye saçma gelebilir. Ancak gerçekten de sendroma yakalanan kişilerin yaşadıkları göz önüne alınarak hazırlanmıştır.
Tükenmişlik Sendromu Tedavi Edilmezse
Tedavi yöntemlerinin uygulanmaması daha çok, kişinin kendisinde sendromun oluştuğunu anlamamasına bağlıdır. Kişinin çevresinde bulunan insanlarında sendromu daha da kötü bir hale getirmesi mümkündür.
Bu noktada tedavi yöntemlerine başvurulmazsa, daha ağır psikozlar yaşanabilir ve kişiyi belki de intihara kadar götüren bir süreç yaşanır.
Tükenmişlik sendromu tedavi edilmezse, depresyon başta olmak üzere birçok psikolojik rahatsızlıkların görülmesi de muhtemeldir.
Psikolojik rahatsızlıklar da bir süre sonra fizyolojik hastalıkların oluşmasına yol açabilir. Mesela sürekli olarak stres altında olan bir insanın, mide kanseri ya da diğer kanser türlerine yakalanması gibi…
Tedavi yapılmadığında görülen bir diğer rahatsızlık da, anksiyetedir. Anksiyete ölüm korkusu ve yaşamdan artık bir beklenti olmama durumudur. Bir tür kaygı bozukluğu olan anksiyete, kişinin sanki her an çok kötü bir şey olacakmış gibi duygulara kapılması halidir.
Tükenmişlik Sendromu Nasıl Atlatılır?
Bireysel özelliklere göre bazı yöntemlerin olduğu söylenebilir. Genel olarak, sendromun atlatılması için yapılacaklar ise birçok kişiye uygulanabilir.
Genelde iş ile ilgili olan sıkıntılar, kişinin adaletsiz ve yoğun bir çalışma ortamında bulunmak istememesi ve bu ortamdan uzaklaşmak istemesidir. İş ortamındaki olumsuz koşulların giderilmesi ve yoğun çalışma saatlerinin düzenlenmesi ile sıkıntının kaynağı giderilebilir.
Eğer sorun bu şekilde giderilemiyorsa ki, çoğunlukla giderilmediği durumlar gözlemlenebilir, o zaman kişinin 2 ya da 3 haftalık izne ayrılması gerekebilir. Genelde bu süre psikoterapi tedavisi için kullanılır.
Tükenmişlik sendromu nasıl atlatılır sorusunun cevaplarından birisi de, kişinin yaşam biçimini değiştirmesidir. Birçok kişi yediğine ya da içtiğine dikkat etmez. Sürekli olarak kapalı ortamlarda kalır. Yeterince güneş ışığı almaz ve hep aynı ortamlarda hareketsiz bir yaşam sürdürür. Zararlı alışkanlıklar ilk başlarda kişiye cazip görünür. Daha sonrasında ise bağımlılık durumu oluştuğundan, bırakılmaları oldukça zordur. Zaten birçok kişi de bu hayat tarzına alıştığı için zararlı alışkanlıklarını bırakmak istemez.
Ancak fizyolojik ve psikolojik durum bir süre sonra, yaşam alışkanlıklarından dolayı bozulur ve kişi istemese de yaşamda alışık olduğu durumları değiştirmek zorunda kalır. Bu durum tıpkı hastalanana kadar, sağlığın değerini bilmemek gibidir.
Sürekli olarak çalışan, dinlenmeyen, sigara ya da alkol tüketen, temiz havaya çıkmayan ve hiç güneş ışığı almayan bir kişinin sendroma daha çabuk yakalanabileceğini söyleyebiliriz. Aslında yaşam biçimi derken, bu durumları kastediyoruz.
Kişinin hayatındaki dengeyi sağlaması ile sendromu atlatması mümkündür. Sağlıklı beslenmek, arada bir dışarı çıkıp hava almak, zararlı alışkanlıkları terk etmek, sevdikleri ile vakit geçirmek, düzenli olarak egzersiz yapmak ve mutlaka her sene tatile çıkıp değişik yerler görmek gibi davranışlar, sendromun etkilerini yok etmek için en etkili yoldur.
Tükenmişlik Sendromu Yaşayan Birine Nasıl Davranmalı?
Birçok insanın, empati duygusundan yoksun olduğunu söyleyebiliriz. Empati karşıdaki kişinin içinde bulunduğu ruhsal ve fizyolojik durumu anlamak ve ona göre bir tavır sergilemektir. Şu ünlü atasözü sanırız söylemek istediğimizi etkili bir şekilde anlatacaktır, “Tok açın halinden ne anlar”.
Tükenmişlik sendromu yaşayan birine nasıl davranmalı sorusunun cevabı aslında oldukça basittir. Empati yaparak, sendromu yaşayan kişinin sorunun çözmesinde yardımcı olabiliriz.
Kişinin iş yaşamında etkileşimde olduğu insanların, kişiye karşı olan davranışlarını sorgulaması gerekir. Özellikle şef ya da amir konumunda olan insanların, iş dağılımında adaletli olup olmadıklarını sorgulamaları faydalı olacaktır. Birçok durumda çok çalışan ve başarılı olan insanlara daha fazla iş yüklenmekte ve bu insanların yıpranmasına neden olunmaktadır.
Aile ortamında ise sorumluluğu tek bir kişiden beklemek ve yapılacak olanları tek bir kişiye yüklemek, o kişinin sendroma yakalanmasına neden olabilir. Mesela düzenli olarak bir işte çalışan ve evdeki işleri de yapmak zorunda olan kadınlar, sendroma yakalanabilir. Her iki eş çalışıyorsa, evde yapılacak işlerde de iş bölümü yapılması, bu durumda yararlı olacaktır.
Fizyolojik desteğin yanı sıra, psikolojik destek sağlamak da oldukça önemlidir. Olumlama yapmak ve iyi telkinlerde bulunmak, sendromu yaşayan kişilere oldukça iyi gelecektir.
Kişinin dinlenmesini ve rahatlamasını sağlayacak organizasyonlar düzenlemek ve faaliyetlerde bulunmak da, kişinin tedavi sürecinde olumlu bir etki yapacaktır.
Tükenmişlik Sendromu Tedavisi Nedir?
Sorun psikolojik olduğu için, tedavi de psikolojik yöntemler ile yapılır. Tükenmişlik sendromu tedavisi nedir sorusunun cevabı, psikoterapidir. Bazı durumlarda hem psikoterapi, hem de ilaç tedavisi uygulanabilir. Tedavi yöntemleri tamamen kişinin içinde bulunduğu duruma ve kişisel özelliklere göre değişkenlik gösterir.
Psikoterapi, uzman psikologların seanslar vasıtasıyla kişilere olumlama yapmalarıdır. Öncelikle sorunun kaynağı net bir şekilde belirlenir. Daha sonrasında ise sorun teşkil eden olumsuz durumlar, telkin yoluyla olumluya çevrilir.
Eğer ağır bir depresyon süreci yaşanıyorsa, antidepresan ve bazı ilaç bileşenleri ile tedavi desteklenir. Ancak bu ilaçların oldukça fazla yan etkileri olduğu için, ilaç tedavisi en son seçenek olarak uygulanır.
Psikologlar tarafından sendrom olan kişilere ev ödevi de verilir. Yeterince dinlenilmesinin telkin edilmesi, kişinin kendi kendisine nasıl olumlama yapacağı gibi ödevlerden bahsediyoruz.
Aynı zamanda yaşam biçiminin değiştirilmesi de önerilebilir. Kişisel özellikler ve yaşam biçiminin durumuna göre, tavsiyelerde bulunulabilir. Tedavi sürecinde, kişinin çabası da önemlidir.
Eğer zararlı alışkanlıklar varsa, terk edilmesi gerekir. Bu tür alışkanlıklar mevcut olan durumu daha da kötü bir hale getirir. Yani kişinin daha fazla yorulmasına ve ruhsal olarak tükenmesine neden olurlar.
Beslenme düzeninin de değiştirilmesi gerekir. Öyle besinler vardır ki, düzenli olarak tüketildiğinde insanlara mutluluk ve huzur verirler.
Dinlenme zamanlarının çoğaltılması ve dikkati başka yönlere çekecek aktivitelerde bulunulması gerekir. Mesela evde sıkılan bir kişinin, sıcak ya da soğuk bir şeyler içmek için dışarıya gitmesi, kişideki ruh halinin değişmesini sağlar. Kişi kendisini daha iyi hisseder.