1974 yılında Herbert Freudenberger tarafından yeni bir hastalık tanımlandı. Sanayileşmenin ortaya çıkması ve gelişmesi ile birlikte, tükenmişlik sendromu adı verilen bir hastalık da, diğer yeni ve adı ilk defa duyulan hastalıklar arasında yerini aldı.
Sendromun, stres ile birlikte ortaya çıktığını söylemek hiç de abartı olmaz. Daha önceki yazılarımızda, stresin neden olduğu rahatsızlıklardan bahsetmiştik. işte sendrom da onlardan bir tanesi…
Tükenmişlik hissi ve hayattan hiçbir tat alamama…
İnsanlar sosyal varlıklardır. Birçok unsurun bir araya gelmesi ile birlikte yaşamlarını sürdürürler. Yemek yerler, diğer insanlar ile vakit geçirirler, değişik yerleri görmek isterler, müzik dinlerler ve çalışırlar.
Bu saydığımız unsurlardan herhangi biri, insanların yaşamının merkezinde olursa, birtakım sorunlar ve hastalıklar ortaya çıkar. Yaşam bir dengedir.
Denge bozulduğu zaman, hastalıklar ortaya çıkmaya başlar. Bu hastalıkların bazıları fiziksel, bazıları da psikolojiktir.
Tükenmişlik sendromu ise psikolojik bir rahatsızlıktır.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Tanıyı ilk defa koyan Herbert tükenmişlik sendromunu; “Uzun dönemli karşılanmamış iş stresine bağlı olarak, duygusal ve fiziksel enerji tükenmesiyle karakterize patalojik durum” olarak tarif etmiştir.
Anlayacağınız şekilde ise çok çalışmaya bağlı olarak ortaya çıkan psikolojik rahatsızlıktır.
İşkolik olan insanlarda ortaya çıkar. Tabi ki hepsinde değil…
Ancak çoğunlukla sürekli olarak işi ile ilgilenen insanlarda görüldüğünü söyleyebiliriz. İş ortamınız stresliyse ve sürekli olarak zamana karşı yarışıyorsanız, bir süre sonra işten bıktığınızı ve yorulduğunuzu hissedebilirsiniz. Özellikle hiç tatil yapmadan çalışıyorsanız.
Bazı meslek gruplarında daha sık görüldüğünü söyleyebiliriz. Bankacılar, sağlık çalışanları, yönetici ve idareci konumunda olanlar ve doğrudan hizmet sektöründe çalışanlarda daha sık görülür.
Rekabet ortamının zorlu ve acımasız olması, çalışma saatlerinin uzunluğu sendroma neden olabilir. Bazı insanlar mükemmeliyetçidir ve işlerinden asla taviz vermezler. Bu durum her ne kadar iyi olsa da, kötü tarafının daha yoğun olduğunu söyleyebiliriz. Kısa vadede başarıyı getiren bir durum olmasına rağmen, uzun vadede insan psikolojisinde büyük yaralar açan bir durumdur.
Sürekli olarak sayılarla ve metinlerle çalışan kişilerde de sıklıkla görülür. Sürekli olarak aynı işi yoğun bir şekilde yapanlarda da aynı durum gözlemlenir.
Tükenmişlik sendromu nedir sorusuna kısaca cevap verecek olursak, sürekli olarak çalışmak ve dinlenmemek cevabını verebiliriz.
Sendromun görüldüğü kişiler duygusal ve fiziksel olarak çökmüştür. Çaresizlik duyguları yoğun bir şekilde hissedilir. Ümitsizlik had safhadadır. Motivasyon giderek azalmaya başlar. İlk başlarda yoğun olan çalışma isteği, yerini isteksizliğe ve tembelliğe bırakır.
Aslında vücudun almış olduğu bir önlemdir. Nasıl ki dışarıdan gelen fiziksel bir darbe ile vücut uyarılır ise, psikolojik mekanizma da sendromda devreye girer ve kişiye çalışmaktan başka bir şeyler yapmasını söyler.
Tükenmişlik Sendromu Belirtileri, Kendisini Nasıl Gösterir?
Sendroma yakalanan kişi tipik belirtiler gösterir. Tükenmişlik sendromu belirtileri, çok az farkla kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
Kişinin hayatında sanki her şey durmuş ve gelişmiyormuş gibidir. Bu durum iş yaşamında ve sosyal yaşamında gözle görülür bir hal alır.
Uykusuzluk ve yorgunluk had safhadadır. Bu durumlardan dolayı da kişi, huysuzlaşmaya ve agresifleşmeye başlar.
İş yaşamında ve sosyal yaşamında karar vermekte zorlanır. Artık önceleri o çok değer verdiği ve zamanının birçoğunu ayırdığı işten kaçmaya başlar.
Uyku sorunu olduğu için çoğu zaman, dinlenmeden uyanma durumları gözlemlenir. Özellikle iş toplantılarına katılmama durumları gözlemlenir. Önemli kararların alınacağı toplantılardan kaçış durumu vardır.
Kişi artık, eskisi kadar verimli değildir. Mesela, önceleri 30 dakikada tamamladığı bir işi 3-4 saatte tamamlayamaz.
Eskiden keyif aldığı tüm unsurlar artık kişiye anlamsız görünür. Sevdiği bir yemeği yemek istemez. İzlemekten keyif aldığı bir filmi artık izlemez. Konuşmaktan hoşlandığı kişilerden kaçmak ister.
Kişilerin kariyerlerinin bir döneminde mutlaka karşılaştıkları bir sorundur. Özellikle işi, diğer her şeyden önde tutan kişilerde daha sık görüldüğünü söyleyebiliriz. Kişisel özellikler de sendromda devreye girmektedir.
Mesela bazı kişiler, bazı konularda, diğer insanlardan daha titizdirler. Mükemmeliyetçi bir yapıya sahiptirler. Bu her ne kadar da başarının anahtarlarından olsa da, uzun vadede, özelliğin bulunduğu kişiye zarar verir.
Başta da söylediğimiz gibi, insanların birçok unsurdan meydana gelir. Yaşamak için yemeye, çoğalmaya, korunmaya ve barınmaya ihtiyacımız vardır. Bu saydıklarımız temel ihtiyaçlardır. Sosyal ihtiyaçlar da insanların yaşaması için gereklidir.
Sevmek, bir topluluğa ya da bir gruba ait olma ihtiyacı, başarı güdüsünün tatmin edilmesi, psikolojinin çeşitli vasıtalarla rahatlatılması gibi…
Tükenmişlik Sendromu Testi Nedir? Nasıl Yapılır?
Testin psikolojik olduğunu söyleyebiliriz. Sorundan yana sıkıntılarınız olduğunda ve bu sorunlar yaşamınızı olumsuz bir şekilde etkilemeye başladığında, bir psikologdan yardım almanız yararlı olacaktır. Birçok psikoloğun da sorunu tam anlamıyla kavrayabilmelerine yönelik hazırladıkları testler vardır.
Daha önceden hazırlanan testleri, internet ortamından bulabilirsiniz. Mesela, www.psikologankara.net sitesinde bu konuda hazırlanmış testleri bulabilirsiniz.
Tükenmişlik sendromu testi, kişinin sendrom ile ilgili seviyesini ölçmek ve ne durumda olduğunu öğrenmek için yapılır. Kişinin testteki sorulara samimi ve doğru cevaplar vermesi gereklidir.
Biz yazımızda test sorularından bazılarını ele alıp, sendrom ile ilgili kısımlarını açıklamaya çalışacağız. Böylelikle sizde de bu tür durumların olup olmadığı hakkında bir fikriniz olacaktır.
Test sorularından bir tanesi, yoğun çalışılmasına rağmen kişinin daha az kazandığını düşünüp düşünmediği ile ilgilidir. İnsan çalıştığı süre içerisinde yükselmek ve başarılı olmak ister. Hayat enerjisinin bir kısmını bu yüzden harcar. Bazı insanların diğerlerinden çok çalışması ise diğerlerinden daha başarılı olma isteği ile ilgilidir.
Diğer bir test sorusu ise kişinin kolay yorulup yorulmadığı ile ilgilidir. Sendromun tipik özelliklerinden birisi de, daha öncesinden yorulmadan ve kısa bir süre içerisinde yapılan işlerin, daha uzun sürelerde yapılması ve eski performansın sağlanamamasıdır.
Ortada hiçbir neden yokken karamsarlık duygusuna kapılıyor musunuz? Evet sorulardan birisi de budur. Bıkkınlık ve dinlememe durumlarında sıklıkla insanlar, karamsarlık duygularına kapılırlar. Aynı durum yaşam enerjisi düşük olan insanlarda da yaşanır.
Yoğun olarak ve başka hiçbir şeyi düşünmeden çalışan kişilerde, zamanla unutkanlık baş gösterir. Test sorularından bir tanesi de budur. Sürekli olarak kişinin unutkanlık yaşayıp, yaşamadığı sorulur.
Yukarıda saydığımız sorulardan başka, daha birçok soru üretilebilir. Psikologlar kişilerin özelliklerine göre test hazırlıyorlar. Böylelikle kişilere yönelik olarak uygulanacak tedavi yöntemlerini belirliyorlar.
Tükenmişlik Sendromu Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavi tamamen kişisel çabalara bağlıdır. Psikolojik bir rahatsızlık olduğu için kişinin çabasına bağlı olarak tedavi süreci işler.
Burada kişiye yardımcı olan uzman psikologlardır. Onların yönlendirmesi ile birlikte kişinin de verilenlere tamamen uyması gerekir.
Tükenmişlik sendromu tedavisi için yapılanlar, kişisel özelliklere göre değişkenlik gösterir.
Kişinin iş yaşamı ile dinlenme zamanı arasında kesin bir ayırım yapması gereklidir.
Başkalarına ve kendisine hayır diyebilme özelliğinin geliştirilebilmesi gerekir. Özellikle iş konusunda hayır diyebilmek, tedavi için önemli bir unsurdur.
Spor, çeşitli hobiler ve seyahate zaman ayrılması gereklidir. Dinlenme zamanına özen gösterilmesi ve bu zamanın verimli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.
Aynı ortamda yaşadığı kişiler ve sosyal çevresi ile etkileşimli olmalıdır. Sonuçta bu da insanlar için ihtiyaçlardandır.
Nefes tekniklerinin de öğrenilmesi gerekir. Doğru nefes teknikleri ile stresten ve depresyondan kurtulma sağlanabilir.