Çocuklarını herhangi bir okul öncesi eğitim veren kuruma gönderen ailelerin sıklıkla karşılaştıkları manzaralardan birisi, onları okuldan almaya gittiklerinde henüz bitmemiş eğitsel oyunlar dersinde güle oynaya cıvıldayan çocukların oluşturduğu görüntüdür. Hepimiz bir zamanlar o yaşlarda olduğu için insan kimi zaman kendi çocukluğuna dahi kısa bir dönüş yapar zihninde. Eğlence sandığımız birçok şeyin aslında eğitsel oyunlar kapsamında bizlere hayat boyu gerekli temel bilgileri ve becerileri aşıladığını da bu manzarayı izlerken hatırlayanlarımız vardır.
Bu anlamda biz de bu yazıda eğitsel oyunlar arasından seçtiğimiz bazı örneklerle ( gece gündüz oluşumu , gökkuşağı deneyleri vb.) okul öncesi eğitimde büyük önem arz eden ve katkı sağlayan eğitsel oyunlar hakkında detaylı bilgiler vermeye çalışacağız. Zira artık çok klasikleşmiş eğitsel oyunlar arasından bile birçoğu okul öncesi bireyin gelişimi için en temel ve gerekli ögelerden kurulmuş durumdadır. Ayrıca eğitsel oyunlar , öğrenmenin en zevkli ve eğlenceli halidir.
Eğitsel oyunlar okul öncesi bireylerin ilerleyen yıllarda yakalayacağı akademik başarılara bir temel oluştururken aynı zamanda çocukların sosyalleşmeye, takım çalışmasına ve insan ilişkilerine dair güven ve tecrübesini arttırır. Bu anlamda eğitsel oyunlar sadece derslere yönelik değil hayatın genelinde yönelik bir hazırlık niteliği de taşırlar. Yine aynı şekilde eğitsel oyunlar , okul öncesi çocukların mevcut durumda taşıdığı aşırı enerjiyi atmalarını ve rahatlamalarını sağlar. Bununla bağlantılı olarak yine eğitsel oyunlar sayesinde çocuklar büyüdükleri zaman daha sağlıklı bir vücut yapısına sahip olur ve daha enerjik bireyler olarak yetişirler. Yani eğitsel oyunlar sayesinde çocuklar büyüdüklerinde her açıdan daha sağlıklı bireyler haline gelir.
Eğitsel Oyunlar Sayesinde Okul Öncesi Bireyler Kendilerini Daha İyi İfade Etmeyi Öğreniyor
Okul öncesi eğitimin temel taşlarını oluşturan aktiviteleri düşündüğümüzde aklımıza ilk gelenler şüphesiz eğitsel oyunlar. Eğitsel oyunlar sadece okul öncesi eğitimin temelini oluşturmakla da kalmayıp çocukların ilerleyen eğitim – öğretim hayatlarında başarılı olmasına yarayacak temelleri de atıyor.
Çocukların etraflarında (bize göre) anlaşılması ve öğrenilmesi basit olgu ve olayları daha iyi anlaması ve bunların üzerine yaşamının devamını temele oturtabilmesi için özel dizayn edilen eğitsel oyunlar ile okul öncesi çağındaki çocukları hayatın geri kalanına hazırlamak için gereken çok kritik süreçleri en iyi şekilde değerlendirmek mümkün. Basit matematik, doğa olayları, gece gündüz oluşumu , gökkuşağı oluşumu ve renkler, temel görgü kuralları vb. hayatın her alanına dair birçok bilgi ve yetenek eğitsel oyunlar vasıtasıyla okul öncesi bireylere erken yaşlardan aktarılabiliyor.
Birçok eğitsel oyunun sonucunda çocukların yaratıcılık ve kendilerini ifade etme gibi yeteneklerini sonuna kadar kullandıklarını görebiliyoruz. Ayrıca gece gündüz oluşumu , gökkuşağı ve renkler vb. eğitsel oyunlar neticesinde çocuklar öğrenme süreçlerine aktif katılım gerçekleştirdikleri için hem akranlarıyla hem de öğretmenleriyle olan sosyal ilişkileri de gelişiyor. Gece gündüz oluşumu , renkler , gökkuşağı gibi hayata dair basit nitelikte olaylara anlam vermeye başladıkça, okul öncesi bireyler kendilerine olan güvenlerini arttırıyor ve sosyal hayattaki iletişim becerilerini de otomatik olarak geliştirmiş oluyorlar.
Okul öncesi bireylerin kendilerini ifade etmeleriyle ilgili eğitsel oyunlar tarafından gelen bir diğer katkı da çocukları dört duvar arasından çıkartmak ve harekete zorlamak. Hava şartları müsait olduğu sürece eğitsel oyunların birçoğu (özellikle gökkuşağı oluşumu) dış ortamlarda, bahçelerde veya parklarda uygulanabilecek türden tasarlanmıştır. Özellikle günümüz çocuklarının ev hayatlarında artık “sokakta oyun” devrinin kapandığı gerçeği maalesef hepimiz tarafından biliniyor. İşte bu noktada gökkuşağı , renkler , doğa olayları , gece gündüz oluşumu vb. özellikle gökyüzü üzerinden anlatılabilecek konuların işlendiği eğitsel oyunlar , hava muhalefeti olmadığı sürece okul bahçelerinde, parklarda veya herhangi bir dış alanda kullanılabilir. Yine aynı şekilde hayvanlar ve bitkiler üzerine yapılan eğitsel oyunlar veya faaliyetler kapsamında hayvanat bahçesi ziyaretleri gündeme gelebilir. Bu sayede okul öncesi eğitim kurumu dışında evinde olan çocuk için dış mekânda vakit geçirmek ve fiziksel olarak gerçekten aktif olmak adına büyük fırsatlar yaratılmış olur.
Ayrıca bu gökkuşağı , yağmur , gece gündüz oluşumu , bitkiler , hayvanlar vb. doğa ve çevreye dair konuları anlatırken, adı geçen nesne ve olayların gerçek ortamlarında çocuklara gösterilmesi burada hedeflenen öğrenmenin de daha hızlı ve kalıcı olmasına büyük katkı sağlar.
Hayal Gücü, Yaratıcılık ve Üretkenliği Arttırmanın Formülü: Eğitsel Oyunlar
Günümüzde bazı bilim insanları tarafından ortaya atılan “bilgisayar oyunlarının faydaları” başlığı altında incelenen konular arasında en çok tartışılan durum çocukların yaratıcılıkları ve üretkenlikleri. Daha çok fütürist yaklaşımla olayları inceleyen bilim insanlarının iddialarına göre bilgisayar oyunları çocukların yaratıcılık ve üretkenliğini oldukça geliştiren türden olabilir (her bilgisayar oyunu değil). Bu bağlamda, gece gündüz oluşumu oyunu veya gökkuşağı deneyi gibi eğitsel faaliyetlerin sağladıklarını, bilgisayar önünde de sağlamak mümkün olabilir.
Biz bu iddiaları saygı ile karşılamakla beraber doğru olmadıklarını düşündüğümüz için sınıf içi veya sınıf dışı eğitsel faaliyetlerin, bilgisayar oyunlarına göre -halen- çok daha etkili olduğunu anlatmak adına birkaç eğitsel oyunu ve bunların çocuklara kattıklarını sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Gece gündüz oluşumu oyunu: Gece gündüz oluşumu çocukların her gün şahit olduğu belki de özel olarak hiç üzerinde düşünmedikleri bir konu gibi görünse de bu basit doğal döngüleri çocuklara erken yaşta açıklamak çocuğun zihinsel gelişimi ve soyut düşünme yetisi açısından oldukça önemlidir. Bu anlamda kreş, okul öncesi kurumlar, anaokulları vb. yerlerde grup halinde oynanan meşhur eğitsel oyunlardan birisi de gece gündüz oluşumu oyunudur. Bu oyunda belli kriterlere göre sırayla seçilen bir öğrenci komut verirken, diğerleri de öğrencinin komutlarını şaşırmadan yerine getirerek, ebe olmaktan kurtulmaya çabalarlar. Gece gündüz oluşumu gibi çocuklar için soyut sayılabilecek bir kavramı somutlaştırmak adına, komut veren çocuk “gece” dediğinde çocuklar ellerini masaya koyup, başlarını da elleri üzerine kapatırlar ve gece uykusunu andıran bir konuma gelirler. Komut veren çocuk “gündüz” dediğinde ise aynı çocuklar bir anda gözlerini ve yüzlerini açarak uyanma eylemini gerçekleştirirler.
Bu sayede komut verme, komutlara uyma, topluluk önünde konuşma vb. birçok kişisel gelişim faaliyetini aynı anda gerçekleştirmiş olan çocuklar gece gündüz oluşumu döngüsünü de kafalarında daha net bir yere oturturlar.
Yine gece gündüz oluşumu oyunu gibi soyut kavramı çocuğun aklında daha iyi oturtmak için yapılan bir diğer uygulamada gökkuşağı oluşumunu anlatan gökkuşağı deneyleri ve gökkuşağı oyunlarıdır. Bu deneylerde ışık kırılmasını sağlamak ve gökkuşağı oluşumunu çocuklara canlı göstermek amacıyla bardak, su ve kağıtlardan yararlanılabileceği gibi prizma bir ayna ve el feneri ile aynaya ışık tutarak da gökkuşağı görüntüsü sağlanabilir. Bu oyunların temel amacı çocuklara renkleri öğretmektir. Ancak gökkuşağı renklerini kullandırarak yapılabilen birçok oyun hamuru, boyama, maket vb. aktivitesini de ilginç kılmak için aynı tema kullanılabilir. Böylelikle çocukların gözünde doğal olaylar, sadece şahit oldukları ve neden – sonuç ilişkisi konusunda fikir sahibi olmadıkları olgular olmaktan çıkar ve anlam kazanır.
Verdiğimiz son iki örnekte de gördüğünüz üzere, eğitsel oyunlar çocukları sürecin içine “sanal” olarak değil de gerçekten dâhil ettiği zaman hem daha zevkli hem daha kalıcı öğrenme sağlarken çocukların ilerleyen yıllardaki sosyal hayatlarında da kendilerini ifade edebilen bireyler olmalarına yardımcı olur.